Napoleon Cui (1822 – po 1888)
Na frontowej karcie oprawy zapisano – „Drzeworyty rznięte przez Napoleona Cui w Petersburgu” Zeszyt zawiera 7 drzeworytów sygnowanych NCui. To niewątpliwy unikat i chyba jedyny tak obszerny i zachowany dokument twórczości graficznej Napoleona Cui.
Dla większości, a zwłaszcza znawców muzyki, nazwisko Cui kojarzy się oczywiście z Cezarem Cui (1835 -1918), o 13 lat młodszym bratem Napoleona. Był on członkiem tzw. Potężnej Gromadki (ros. Могучая кучка) i jego biografia jak i spuścizna muzyczna jest znana. Natomiast niewiele informacji mamy o starszym bracie, Napoleonie.
Jak donosił, w piątek 23 września 1842, Tygodnik Petersburski – Gazeta Urzędowa Królestwa Polskiego.
„Napoleon Cui z Wilna, urodzony z Polki; syn Nauczyciela języka francuzkiego w Gimnazijum Wil. przybył w roku przeszłym i poświęcił się sztycharstwu z zapałem który wiele obiecuje.” Napoleon pojechał do Petersburga wraz bratem Aleksandrem i był już na tyle przygotowany zawodowo by wstąpić do Cesarskiej Akademii Sztuki, którą ukończył specjalizując się w technice akwareli.
Małgorzata Stolzman w „Nigdy od ciebie miasto…” zamieszcza informację, że wydawca i inicjator słynnego „Album Wileńskiego”, Jan Kazimierz Wilczyński zwracał się min….” do Konstantego Świdzińskiego o opiekę i pomoc dla drzeworytnika Napoleona Cui. I dalej konstatuje, iż „…wynikałoby z tego, że oprócz akwareli uprawiał grafikę.”
Teraz za sprawą i dzięki odnalezionym drzeworytom wypełniamy lukę w twórczości Napoleona Cui. Wiemy, że pracował w Tyflisie (Tbilisi) jako nauczyciel Arminii Babaian. Nie wiadomo co sprowadziło go do Gruzji i na Kaukaz i być może podróżował wraz z młodszym bratem – Cezar pisał muzykę związana z Kaukazem. Ten zeszyt zawiera prace z pobytu na Kaukazie. W 1863 wraz ze wspólnikami otworzył foto-atelier 1863—1867 na Newskim Prospekcie 63, a potem w latach 1868—1873 pod numerem 90-92.
Ojcem jego był oficer armii Napoleona I, Antuan – Antoni Cui, który brał udział w kampanii przeciwko Rosji. W drodze powrotnej prawdopodobnie ranny, omal nie zamarzł i po perypetiach trafił do Wilna. Osiadł tam jako nauczyciel języka francuskiego i organista w jednym z wileńskich kościołów. Tam poznał swoją przyszłą żonę. Była to Julia Justyna Gucewiczówna córką słynnego architekta Wawrzyńca Gucewicza, któremu zawdzięczamy obecny kształt katedry wileńskiej, ratusza, pałacu w Werkach i in. budowli.
Antoni i Julia mieli pięcioro dzieci. Najstarszy syn – Aleksander, następny – Napoleon i najmłodszy – Cezar oraz dwie córki. Wiadomo, że starsza miała na imię Flora. Ojciec świetnie grał na pianinie, komponował niewielkie utwory, wydał podręcznik „Historia literatury francuskiej”, zgromadził bibliotekę, posiadał zbiory numizmatyczne.
Nota zawiera informacje i cytaty min. wg. Haliny Jotkiałło – Tygodnik Wileńszczyzny z 17 – 23 stycznia 2013 nr 3 (wydanie internetowe nr 644).